Noorderpark vijf-molentocht door het gebied van de Nieuwe Hollandse Waterlinie

Fietstocht van 30 km die de molens en de forten in het Noorderpark met elkaar verbindt.

Versie 22-4-2013

Start korenmolen De Kraai, Molenweg 24, Westbroek.
Molen De Kraai was ooit de op één na grootste korenmolen van Amsterdam. In de hoofdstad legde De Kraai zich bijna 300 jaar volledig toe op het malen van koren en graan. Na haar uiteindelijke verhuizing naar Achttienhoven/ Westbroek omstreeks 1880, heeft de molen niet alleen graan gemalen. De Kraai werd proefmodel in de zoektocht naar elektriciteitsopwekking door windmolens als gevolg van de stijgende vraag naar energie in het naoorlogse Nederland. Na een noodzakelijke, uitgebreide restauratie in 2012 draait korenmolen De Kraai weer. In de molen is nu een handel in veevoeders, dierenspeciaalzaak en tuinartikelen.

De Molenweg uitrijden en aan het eind rechtsaf, Dr. Welfferweg. Deze weg volgen, aan het eind naar links, Korssesteeg, en verderop linksaf de polder in. Voor auto’s eindigt de weg in een rotonde, maar gaat door als fietspad tot aan de Graaf Floris de Vijfde weg. Daar linksaf. Dit is de grens tussen Noord Holland en Utrecht. Deze weg volgen en bij de splitsing rechtdoor de Kanaaldijk op. Kanaaldijk afrijden door het hek over het fietspad langs een oude eendenkooi. Na een 2de hek linksaf de Dwarsdijk op. Na een bocht naar rechts in de Dwarsdijk staat wipwatermolen De Trouwe Waghter met houten schutsluis.

De Trouwe Waghter deed van 1833 tot 1947 de bemaling van de Polder Tienhoven. De molen dankt de naam aan zijn rol in de Tweede Wereldoorlog. Bij onraad waarschuwde de molenaar onderduikers in de omgeving door de stand van de wieken. Schutsluis en molen zijn gerestaureerd resp. in 1982 en 2011. De molen is enkel nog in gebruik als weekendhuis.

Aan het eind van de Dwarsdijk in Tienhoven (Rechts is Café Het Olde Regthuys) links de Laan van Niftarlake op. Deze gaat over in de Looijdijk. Derde weg rechts, Middenweg, inslaan. Op de Middenweg eerste weg links, de Landweg nemen. Halverwege deze weg fietst u het schootsveld binnen van één van de forten die de Waterlinie rond de stad Utrecht versterkten, het Werk bij Maarsseveen. Het schootsveld bestond uit een cirkel met een straal van 1 km rond de forten die vrij moest worden gehouden van bebouwing. Aan het eind van de Landweg rechtsaf de Maarsseveensevaart op. Bij de Herenweg linksaf langs Werk bij Maarsseveen.

Het Werk bij Maarsseveen, zoals het fort formeel heet, diende het gebied aan de oostkant te verdedigen tegen de vijand. Het fort is gebouwd in 1881. Het sloot de Maarsseveense Vaart en de dijken van de Maarsseveense en Tienhovense Polders af. Rondom het fort staan nog enkele houten huizen binnen het schootsveld van het fort die in geval van oorlogsdreiging verwijderd of afgebrand konden worden zodat het schootsveld weer vrij was voor beschieting van de vijand. Vanaf het fort zijn de houten huizen langs de Herenweg te zien. De houten huizen zijn typerend voor de Waterlinie, let er ook eens op rond de andere forten.

Bij de Maarsseveense Poort rechts, Tuinbouwweg, over het fietspad langs de Stille Plas. Bij wegwijzer no. 12311 links afslaan, Nedereindsevaart, door het tunneltje onder de Zuilense Ring tot aan de twee watermolens van Oud-Zuilen: Molen van de Polder Westbroek en Molen van de Polder Buitenweg.
De molens staan vlak bij elkaar, maar bemalen elk een eigen polder. De grote Molen van de Polder Westbroek bemaalde met een scheprad tot 1946 zelfstandig. De molen was vlak na de oorlog nog van belang om dit stuk van de Waterlinie droog te malen. De Duitse bezetter had het gebied namelijk onder water gezet om de oprukkende geallieerden te hinderen. Tegenwoordig gebeurt dit mechanisch en werkt de molen als hulpgemaal. De kleine wipwatermolen, Molen van de Polder Buitenweg, werkt met een verticale schroefpomp.

De molens van Oud-Zuilen vallen nét buiten het schootsveld van Fort Maarsseveen. Naar links de Groeneweg volgen tot het Kerkhoflaantje. Hier links de Oostwaard op. Later heet dat Dorpsstraat. Bij Restaurant Belle de Dorpsstraat vervolgen. Waar de Dorpsstraat over gaat in de Vechtdijk fietst u het schootsveld binnen van Fort De Klop, aan de rand van de stad vooral naar het noorden gericht. Langs de Vechtdijk richting Utrecht. Onder het viaduct door en voorbij Fort de Klop linksaf het fietspad op, de Klopdijk, langs de Klopvaart. De Klopvaart was de waterinlaat vanuit de Lek van de Waterlinie. Door de vaart kon het water via Fort de Gagel naar de polders rond Westbroek worden geleid. De twee forten (De Klop en De Gagel) verdedigden dus deze strategische waterinlaat. De Orinocodreef en Rio Brancodreef oversteken.

Het schootsveld van Fort De Klop gaat over in het schootsveld van Fort De Gagel. Het fort sloot de Gageldijk, Kerkeindse Dijk en de Klopdijk af en beschermde voorgelegen inundatiesluizen. Het fort is eigendom van de gemeente Utrecht. Op het fort komt een combinatie van horeca, recreatie en informatie. Daarmee wordt het fort een "stadspoort" tussen de stad en het aangrenzende Noorderpark op een knooppunt van landelijke fiets- en wandelroutes.

Bij de Karl Marxdreef linksaf tot aan de stoplichten van de rotonde. Daar rechtsaf oversteken richting Fort de Gagel. Rechtsaf de Gageldijk op en na 2 km linksaf de Sint Anthoniedijk op. Deze weg valt nog nét binnen het schootsveld van Fort Blauwkapel. Oorspronkelijk was Blauwkapel een dorpje met de naam Voordorp. Het huidige Blauwkapel dankt zijn naam aan de kapel die daar in 1451 werd gebouwd ter vervanging van een oudere kapel. Het Fort Blauwkapel, dat midden in het dorpje ligt, bewaakte de belangrijke spoorverbindingen van Utrecht met Amsterdam en Amersfoort.

Binnen het schootsveld van Fort Ruigenhoek, gaat de Sint Anthoniedijk over in de Kanonsdijk. Fort Ruigenhoek werd in de jaren 1869-1870 gebouwd om de Ruigenhoekse Dijk af te sluiten en de keerkade tussen twee inundatiekommen te verdedigen. Een inundatiekom is een onderdeel van het gebied dat onder water kan worden gezet ter verdediging. Het fort is tegenwoordig van Staatsbosbeheer; op het fort vinden elk jaar diverse culturele manifestaties plaats, zoals het festival Kaap. Het fort herbergt ook een natuurzwembad (De Kikker). Let in deze omgeving ook eens op alle groepsschuilplaatsen (bunkers) die vlak voor de Tweede Wereldoorlog zijn gebouwd.

Waar u Fort Ruigenhoek passeert rechtsaf de Ruigenhoeksedijk op richting Groenekan. Op Ruigenhoeksedijk 32 vindt u korenmolen Geesina.
De Geesina is in 1843 gebouwd als lage stellingmolen met maar liefst vier koppels stenen. De romp is gemetseld van brons tot rood gekleurde ijsselsteentjes. Rond 1930 kwam de molen buiten bedrijf en raakte in verval. Tijdens de restauratie in 2012 kreeg zij weer een kap en wieken en draait nu elke zaterdag.

Molen Geesina ligt nog binnen het schootsveld (1 km) van Fort Ruigenhoek. Ruigenhoeksedijk vervolgen en aan het eind links af het fietspad op, Groenedijksepad. Halverwege de polder links af, Geldersepad, dat overgaat in de Kooijdijk. Halverwege de Kooijdijk bent u buiten het schootsveld van Fort Ruigenhoek. Aan het eind rechts, Burgemeester Huijdecoperweg, richting Westbroek. Bij de Nederlands Hervormde kerk en Café De Gram rechtsaf, Dokter Welfferweg. Daarna rechts Molenweg. Aan het eind van de Molenweg staat korenmolen De Kraai.

Op nieuwehollandsewaterlinie.nl kunt u meer achtergrondinformatie vinden over de Nieuwe Hollandse Waterlinie.

Ga voor alle routes in de prachtige regio Gooi & Vecht en verdere toeristische informatie naar de officiële VVV site van de regio: www.visitgooivecht.nl